Ze zitten met de handen in het haar, de Europese regeerders die eerder dit jaar enthousiast reeksen sancties afkondigden tegen agressor Rusland. De ene deed dat wel iets enthousiaster dan de ander, maar ze leken er allemaal van overtuigd dat Rusland zwaar zou lijden en zou terugkrabbelen. De twijfel neemt toe, nu blijkt immers duidelijk dat de sancties vooral West-Europa zwaarder treffen dan Rusland.
The Economist, belangrijke spreekbuis van het neoliberale grootkapitaal, stelde vorige week op de cover de vraag “Are sanctions working” – halen de sancties iets uit. Het antwoord is: veel minder dan verwacht. Integendeel, Rusland zal, net als na de sanctiegolf van 2014, alles op alles zal zetten om achterstand inzake technologie in te halen om minder afhankelijk te zijn van westerse technologie. Dat deed het na 2014 onder meer in de landbouw zodat het van invoerder uitvoerder werd.
Visum
Niettemin zijn er toch genieën in de EU die in wanhoop de meest dwaze sancties bedenken. In hun ijver om Washington te behagen, buigen de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU zich over het voorstel geen enkel toeristisch visum meer te verstrekken aan Russische burgers. Een door hysterie ingegeven collectieve straf. “Europa bezoeken is een privilege en geen mensenrecht”, aldus de Estlandse eerste minister Kaja Kallas.
Er wordt wel gedacht aan “humanitaire visa”. Een Russische burger zou dan bij een ambassade van een EU-land moeten bewijzen een tegenstander van zijn/haar regering te zijn. In een autoritair regime waar willekeur troef is, neemt zo iemand een serieus risico. Trouwens, hoe kan men dat bewijzen?
Dik vel
Het effect van sancties is tot nog toe dus minder dan verwacht. Neem nu de roebel: die verloor in februari-maart rond 30 % tegenover euro en dollar, wordt nu beschouwd als de succesrijkste munt van het jaar. De inflatie steeg zeer hoog en zakte in augustus tot 15%, het peil dat de Britten eerstdaags verwachten. De Russische betalingsbalans deed het zelden beter: tussen januari en juli een overschot van 167 miljard dollar, het drievoudige van een jaar eerder. Een gevolg van de sancties die de prijzen van de Russische uitvoer de hoogte injaagden: alleen al de uitvoer van energieproducten ligt 38 % hoger dan een jaar voordien.
Het IMF had eerder een inkrimping van het bnp voorzien met 8,5 %, dat is nu verlaagd tot 6 % en zakt mogelijk nog. Een gevoelige inkrimping, maar niet zo dramatisch als gehoopt/gevreesd. De winkels hebben wat minder buitenlandse producten in de schappen, de rekken van kledingzaken zijn minder gevarieerd, maar alles ligt vol. In de grote steden zitten de restaurants even vol als een jaar geleden.
Binnen dit en een jaar zullen de Russen hun koopgewoonten hebben veranderd, sommige producten zijn er niet meer, andere komen in de plaats, zo rekent de Russische Centrale Bank. Bij Opora Russia, de vereniging van kmo’s, ziet men nieuwe mogelijkheden nu talrijke westerse ondernemingen weg zijn. Zoals in kledij, voeding, cosmetica, huisgerei enz. En bovendien zijn er nogal wat andere leveranciers dan de Amerikaanse en West-Europese; het grootste deel van de wereld doet niet mee aan de sancties. Ook westerse goederen vinden via smokkelwegen hun weg naar de Russische markt.
Het lijden is klein bier in vergelijking met wat de bevolking van de Russische Federatie meemaakte in de jaren 1990. De beruchte door westerse “experts” bedachte ‘schoktherapie’ bracht een schok teweeg, een van bittere armoede voor massa’s Russen, terwijl een kleine groep – oligarchen vaak afkomstig van de communistische jeugd – het land leegroofden. De levensverwachting van Russische mannen zakte toen tot 59 jaar! Dat westers recept was veel veel erger dan wat de sancties nu teweegbrengen. De Russen zijn dus wel wat gewoon.
Later?
Op langere termijn zullen de sancties zich wel goed laten voelen inde industrie en in belangrijke sectoren als de luchtvaart. Tegen 2025 zou een vijfde van de toestellen van de burgerluchtvaart bij gebrek aan wisselstukken niet meer kunnen opstijgen. Er dreigt een grotere kloof in telecommunicatie. En zo verder. Het is tegelijk een aanmoediging voor extra-inspanningen om het te rooien zonder westerse technologie.
Op langere termijn heeft Rusland ook het voordeel grote reserves te hebben aan belangrijke zaken als: energie, water, allerlei mineralen waaronder zeldzame metalen, tot en met diamanten. Het heeft ondanks de recente exodus van tienduizenden hoogopgeleide wetenschappelijke kaders, nog massa’s zeer degelijke wetenschappers om bepaalde technologische kloven min of meer te dichten. Het kan daarnaast ook rekenen op belangrijke ‘vrienden’ als China, Turkije, Iran, Saoedi-Arabië, Brtazilië, de meeste Afrikaanse landen en dies meer.
Intussen in Europa
Intussen zitten de Europeanen van buiten Rusland (belangrijkste deel ervan ligt ook in Europa), aan te kijken tegen de voet waarin ze zelf hebben geschoten. Het worden helse pijnen, zo wordt wel duidelijk. Dat zal zich niet beperken tot een koude en donkere winter, dat wordt een pijn van recessie en armoede. Onbetaalbare facturen voor de huishoudens, bedrijven die noodgedwongen sluiten. Een vierde van de Belgische kmo’s vreest dit jaar met verlies te werken.
Waar zit de EU? Wat is het daar toch stil op dat vlak. Hysterisch doen over nieuwe sancties, terwijl ze zich geen raad weten met wat ze hebben ontketend. Ursula Von der Leyen en paljas Charles Michel staan symbool voor de slaafsheid tegenover Washington, als ze maar op de foto met Joe Biden mogen. En voor hun slaafsheid tegenover de grote ondernemingen die zich in de plaats stellen van regeringen.
Het heil zal niet komen van deze EU of van regeringen die deze crisis als een ramp van de natuur zien. Het zal moeten komen van burgers die in actie komen, die de straat opgaan, die betaal- en andere stakingen houden. Actie.